Bệnh Tristeza nguyên nhân và cách phòng trừ
Triệu chứng gân trong trên lá chanh do Virus Tristeza gây ra
Triệu chứng bệnh thường xuất hiện trên lá non. Nhưng gần đây chúng tôi phát hiện một số dòng khác, rất nguy hiểm. Một dòng gây vàng đít và rụng trái non trên cây quýt đường khi trái bằng trái pingpong trở lên,
Triệu chứng vàng đít (đuôi) trái trên quýt đường do nhiễm Tristeza
một dòng khác gây hiện tượng lõm thân trên cây chanh tàu.
Triệu chứng lõm thân cây chanh tàu do nhiễm Tristeza
Triệu chứng
Triệu chứng bệnh xuất hiện trên cây có múi tuỳ theo giống, dòng virus nhiễm, chúng được phân loại như sau:
+ Dòng nhẹ: Không gây ảnh hưởng mấy đến năng suất cây, chỉ gây gân trong hoặc lõm thân nhẹ trên chanh giấy (Citrus aurantifolia).
+ Vàng lùn cây con: Gây vàng và lùn trên cây cam chua (sour orange =C. aurantium), chanh giấy (C. limon), và bưởi chùm (C. paradisi).
+ Chết nhanh trên cam chua (sour orange): Ghép cam mật (C. sinensis) trên gốc ghép cam chua sẽ cho cây bị lùn, vàng, lõm thân và chết nhanh.
+ Lõm thân trên buởi: Cây bị lùn, cả thân và nhánh cây bị lõm nặng khi bóc vỏ khỏi thân. Giảm năng suất và kích thước trái, cành trở nên giòn và dễ gãy.
+ Dòng gây lõm thân trên chanh tàu: Cây vẫn sinh trưởng bình thường, thân chính và cành bị quặc quẹo, khi bóc vỏ thân, phần gỗ bị lõm vào rất nhiều.
+ Dòng gây vàng đít trái trên quýt đường: cây vẫn sinh trưởng và xanh tốt, tuy nhiên khi trái đạt kích thước bằng trái pingpong thì trái bị vàng từ phần đít trái vàng lên cuống trái, trái rụng hàng loạt, gây thất thoát nặng cho nhà vườn.
Tác nhân gây bệnh
Virus gây bệnh là Closterovirus có dạng sợi dài với kích thước 11 x 2000 nm (Bar-Joseph và ctv., 1979). Truyền qua chiết ghép. Trọng lượng phân tử của vỏ protein là 25000 daltons. Những nghiên cứu gần đây cho thấy có hai vỏ protein với trọng lượng phân tử 23,000 daltons và 21,000 daltons.
Hình virus Tristeza
Trung gian truyền bệnh
Virus không truyền qua cơ giới nhưng truyền qua chiết ghép.
Bệnh còn được truyền qua rầy mềm
Rầy mềm, trung gian truyền bệnh Tristeza
Toxoptera citricida, Aphis gossypii, A. spiraecola và T. aurantii (Boyer de Fonscolombe). Nhiều tác giả cho rằng rầy mềm Myzus persicae chỉ truyền virus thuộc dòng nhẹ, nên ta có thể dựa vào đó để xác định dòng nhẹ phục vụ cho phương pháp bảo vệ chéo (Cross-protection).
Ký chủ
Phần lớn các cây có múi đều nhiễm Tristeza, một số cây thuộc nhóm cây có múi có ba lá thùy (Poncitrus trifoliate), các dòng lai với cây có múi có ba lá thùy là tương đối kháng với bệnh này. Cây ghép trên gốc ghép cam chua là nhiễm bệnh nặng và gây thiệt hại nhiều nhất. Ở ĐBSCL, bệnh Tristeza nhiễm trên cây chanh giấy lộ triệu chứng gân trong, một số cây chanh tàu lộ triệu chứng lõm thân, cây quýt đường bị vàng nửa dưới của trái sau đó rụng nhiều, có thể lên đến 50% số trái trên cây.